Inhoud

Heerhugowaard is een plaats en gemeente in de regio West-Friesland in de Nederlandse provincie Noord-Holland.

Heerhugowaard hoort historisch gezien niet bij Kennemerland maar valt wel onder de gemeentelijke samenwerkingsregio Kennemerland via Noord-Kennemerland.

Het huidige Heerhugowaard is ontstaan als agglomeratie tussen de dorpen Zuid, De Noord en 't Kruis, waarbij in eerste instantie Zuid als zelfstandige kern verdween en geheel opging in Heerhugowaard, dat begon als een lintdorp langs de Middenweg, met uitlopers langs onder andere de Hondeweg (thans Van Veenweg). 't Kruis groeide door uitbreiding in de jaren negentig van de twintigste eeuw steeds meer aan bij Heerhugowaard. De Noord is voor een groot gedeelte nog een losliggend dorp, alleen het zuiden is opgegaan in Heerhugowaard. Ook andere buurtschappen worden langzaam steeds meer opgenomen in Heerhugowaard. Butterhuizen is daar een goed voorbeeld van.

Rond het jaar 800 was het gebied dat nu de gemeente Heerhugowaard vormt bedekt met veen. Ontginning van het veen door de mens in combinatie met stormvloeden leidde ertoe dat in de regio vele meren ontstonden, waaronder de Heerhugowaard. Het vormde samen met de Schermer ook een periode ongeveer één meer, waarbij het gedeelte van Heerhugowaard een waddengebied vormde met een soort van moeraslagune. Hier kwam een eind aan toen de oude lage dijk die er ooit was neergelegd en er in het meer deels nog lag, werd verhoogd. Zo ontstonden er twee afzonderlijke meren.
Mogelijk is deze dijk later vernoemd naar heer Hugo van Assendelft, de baljuw van het Hoogwouder of Overleeker ambacht en kastelein van Medemblik, die in 1296 in deze omgeving door de West-Friezen werd verslagen. Volgens anderen is de dijk vernoemd naar Hugo II van Akersloot, de bedijker van het gebied. In 1248 vond een grote dijkdoorbraak plaats bij Valkenoogh, waarbij de Grote Waert gevormd werd. Om te voorkomen dat de Noordzee zou doordringen tot de Schermer en Noord-Holland in twee stukken zou verdelen, heeft men daar toen een ?dijk? aangelegd op het 'wad': de Huygendijk. Voor hun medewerking aan de aanleg van de dijk bedankte deze Hugo (Huygen) in 1250 de broeders van de Egmondse abdij met een stuk land. Dit is de huidige Slingerdijk. Op een kaart uit 1288 staat den Huygendyck vermeld. Dit is echter niet de huidige Huigendijk, die is tijdens de drooglegging aangelegd, maar de tegenwoordige Slingerdijk, aan de andere kant van de ringvaart. De huidige Huigendijk ligt aan de zuidgrens van Heerhugowaard. Hij vormt de scheiding tussen de polder Heerhugowaard en de Schermer en verbindt het westelijk met het oostelijk deel van West-Friesland.

Heerhugowaard lag toen in het gewest Westflinge en werd eerst nog 'de Waert' genoemd, later wordt het Heer Huygen Waert. Dit zou in de Franse tijd gemoderniseerd worden tot de huidige naam.

Toen in de 17e eeuw particuliere investeerders besloten het meer droog te maken, was dat om landbouwgrond te creëren. In 1630 viel de 39,0 km² grote polder droog, waarna het land werd verdeeld onder de initiatiefnemers. In tegenstelling tot wat bij bijvoorbeeld de Beemster het geval was, viel de kwaliteit van de grond erg tegen. In 1674 overwoog men zelfs de polder weer vol te laten lopen, redenerend dat het gebied als viswater rendabeler zou zijn.

In de loop van de tijd is de bevolking uitgebreid. In 1960 telde Heerhugowaard 6.800 inwoners, in 1975 25.000, in 2004 47.239, en per 1 juli 2006 49.644. Op 14 mei 2007 is de 50.000e inwoner verwelkomd. Heerhugowaard was in de jaren zeventig zelfs een paar jaar de snelst groeiende gemeente van Nederland. Volgens de meest recente gegevens (Regionale Woonvisie) zal Heerhugowaard tot 2015 nog ruim 6.800 woningen bouwen. Het is de bedoeling dat Heerhugowaard na alle uitbreidingen rond de 63.000 inwoners zal tellen. Het overgrote deel hiervan woont in nieuwbouwwijken, waarvan de laatste Zuidwijk-Huygenhoek en Stad van de Zon zogeheten Vinexwijken zijn.

De dorpskern van De Noord ligt aan de Middenweg, de kern van Zuid is te vinden aan de Stationsweg bij de oude kerk, die op de Middenweg uitkomt. Ook liggen er kleine buurtschappen. De dorpskern is het beste terug te vinden in de wijken Centrumwaard en De Noord. Heerhugowaard heeft een klein winkelcentrum in Centrumwaard en een groot winkelcentrum (het grootste van Noord-Holland Noord) in de wijk Middenwaard. Daarnaast zitten er ook verschillende kroegen, clubs en ook een bioscoop.

In Heerhugowaard volgen de meeste wijken het patroon van drooglegging, waardoor het een sterk orthogonale opzet heeft. Binnen de vierkanten zijn de 'jaarringen' van wijken goed af te lezen. De eerste wijken in een nog traditionele opzet, wijken als Schrijverswijk, de Bomenwijk en de Planetenwijk in de jaren zeventig-stijl. De woonerven van de late jaren zeventig, vooral in de Edelstenenwijk, en de terugkeer naar de wat meer strakkere opzet in de jaren negentig (Butterhuizen en Oostertocht). In het nieuwe stedelijk gebied Stad van de Zon bestaat de energievoorziening voor een aanzienlijk deel uit zonne-energie.

De omgeving van Heerhugowaard is landschappelijk zeer divers. Halverwege de jaren tachtig is in Heerhugowaard een 61 hectare groot parkbos aangelegd, de "Waarderhout". Daarnaast is er veel agrarische activiteit in de naaste omgeving, waaronder glastuinbouw en verscheidene bloembollenvelden. Er zijn meerdere molens die aan de droogmakerij herinneren; deze molens dateren van oorsprong uit de 17e eeuw.